Måned: august 2015

Otterdalsnakken.

30. august 2015 / Bodil Dybevoll / 0 kommentarer

Fra venstre: Otterdalsnakken, Otterdal, Ytrehornnakken, Grodås

I sommer har eg gått ein tur som eg har høyrt om og tenkt på i 30 år. Vart så fasinert av historia som vart fortalt at eg bestemte meg for at dette måtte eg finne ut meir om og sjå med eigne auger.
Spiren var sådd og informasjon måtte skaffast. Google og lokale historiske skrifter er flotte oppslagsverk der ein kan finne mykje intresant lesnad. Eg har tatt opplysningane til dette innlegget fra fylkesarkivet og fra historisk årskrift for Hornindal, 1988. Det finst meir informasjon, eg har berre tatt med i grove trekk. Om du finn dette intresant og spennande så studer Otterdalsnakken litt ekstra neste gang du reiser langs Hornindalsvatnet. Kansje blir du så nyskjerrig at du skaffer deg båtskyss og reiser på oppdagelsesferd. Eg fann ikkje tuftene etter lada som har stått på Nakken. Kansje blir det ein tur til…

HISTORIA OM OKSEHAMNA PÅ OTTERDALSNAKKEN.

På 1800-talet leigde Navelskaker Innigard beite- og setrerett av brukaren på bnr 1 i Otterdal. Dei bygde sel og fjøs,( like overfor der Firdakraft si 66Kv linje går over vatnet). Det vart også dreve utslått på Otterdalsnakkjen rundt 1800/1900 års skiftet. Høyet vart lagra på høylemen til snøen kom. Det vart så drege på slode ned til vatnet og rodd til lands. Både seterdrift og utslått tok slutt nokre år etter 1900- årsskiftet.

Ole Rasmussen Otterdal, fekk skøyte på bruk nr 1 i 1913. Han var ein iderik mann og såg at Otterdalsnakken kunne brukast til noke etter at seterdrift og utslåtten tok slutt. Same året bygde han Nakkebryggja i strandkanten. Ved hjelp av eigeninnsats og dugnadshjelp bygde han også rås fra Nakkebryggja og opp på Nakken.
Otterdalsnakken var med si naturlege avgrensing opp mot fjellet og ned mot Hornindalsvatnet eit godt eigna beiteområde. Stranda er bratt, men midt oppe på Nakkjen er det svært godt beiteområde. Det vart også ved hjelp av dugnad sett opp eit steingard lengst nord i beiteområdet mot setredalen.

På denne tida nytta bøndene stamstutar i alvsarbeidet, og beiteområdet på Nakken vart nytta til beite for desse stamstutane. Ein kunne ikkje sleppe alvsoksar å beite der folk ferdast, dei var ofte mannevonde. Det vart fastsett og kunngjordt ein sleppedag. Rutebåten «Dølen» frakta oksane i ein stor pram på slep både fra Sanden, Kjøs, Nord og Heggjabygda.
Turen til beiteområdet starta på Nakkebryggja når alle dyra var komne i land. Dyra var i dårleg form etter ein lang vinter på bås,råsa var bratt og det var ikkje vatn å finne, så turen til Nakken var ei stor påkjenning for dyra. Det hende at det var dyr som stupte, og ein måtte da slakte dyret og få med kjøtet heim.
Det var alltid ein leiar blandt oksane. Kampen om leiarskapen start når oksane vart slepte lause på beitet. Ein okse kunne ha leiarskapen i fleire år inntil han vart slegen ut av ein annan. Det var liten vits i å sleppe oksar etter at hovudflokken var slept. Det fekk dei oppleve dei som kom fra Gudbrandsdalen, eit par dagar etter at dei andre var slepte. Dei andre stutane tok jag på han, Han flykta nedover og slo seg i hel i stranda. Det hende også at dyra lengta heim. Ein som ikkje fann seg til rette var frå Bø i Stryn. Han braut seg ut og gjekk råsa til Nakkebryggja. Der la han på svøm mot Otterdal, men han vart møtt med båt fra Otterdal og tvinga tilbake til Nakkebryggja og jaga oppatt i beitet. Dette gjentok seg to gonger og tredje gongen sette han kursen mot Kjøsahammaren. Denne gangen klarte stuten å kome seg iland, med hjelp fra to karer som dreiv med arbeid i stranda. Stuten klarte å kome seg iland, trass nordavind og store bølger.
Det hende også at oksane kom seg over steingarden i nordenden av beitet og ned mot Otterdalsetra. Setrejentene vart redde når dei såg og høyrde oksane kome. Dei måtte da sende bod heim slik at karane kunne kome å få stutane tilbake til Nakken. Dei måtte ha med gevær og skyte skremeskot for å få dei til å snu.

På det meste var det slept 23 storoksar og 4 oksekalvar på eit år. Oksane kom både fra nærområdet, men også meir langveisfarande. Der var okser fra Kjøsdalen, Roti, Alsaker, Melheim, Lødøen, Bakke, Raftevoll, Flore, Dalane, Nordsida, Bergsida, Bø i Stryn,Innvik, Breim, Oppstryn og Gudbrandsdalen.Ein fin gjeng ved lada på Nakken: f.v: Olav Myrhaug, Rolf Flore, Leif Myrvang, Lars Hatledal, Samuel Stokkenes og Karl Nord.

Florestuten (eigar/ansvarlege/ hjelpara: Anders Flore/ Kaare Maurset/Hallvard Sindre/ Rolf Flore) var sint og vanskeleg. Han fekk horna i kleda til ein mann under overfarten. Med eit nakkesleng vart karen kasta på vatnet. Denne oksen skulle sendast til slakteri i Bergen, men før han reiste fra Faleide gjorde han stor skade på ein matros på båten.

Etter at oksebeitinga tok slutt, vart det nokre år slept hest på sommarbeite på Nakken. Og i seinare år er det geiter som har beita der. No er også det slutt.Her ser ein Otterdalsnakken midt i bildet.

For å kome seg på Otterdalsnakken må ein enten i båt eller gå fjellet fra Navelsaker eller Otterdal. Eg tok kontakt med ein lokal bonde i Navelsaker. Han skyssa meg med båt til Nakkebrygga og da var det berre å setje igang å utforske. Var veldi spent på korleis råsa var opp dette bratte berget. Fra Svorastranda, andre sida av Hornindalsvatnet, ser det nesten uframkomeleg ut. Men med historia om at dei har tatt store avlsokser opp råsa, så var spenninga stor om kva ein ville finne etter så mange år.Turen til Nakkebrygga gjekk i båt fra Navelsaker. Her ser ein stranda på Otterdalsnakken heilt til venstre.
Båtskyss fra Navelsaker til Nakkebrygga.
Ikkje så mykje som viser att ved Nakkebrygga.FF
Råsa var forbausande enkel å finne. Den gjekk bratt og i svinger opp nakken. Kan ikkje forstå at dei klarte å få store avlsokser opp den råsa. Enkelte plasser såg ein tydeleg at dei hadde mura opp råsa.

Ein måtte følge godt med på råsa, for der var også ein del hjortetrakk. Dette kan forvirre ein om ein ikkje er observante.
Det var tett skog og mykje gras langs råsa.
Enkelte plasser kan ein sjå tydelege spor etter arbeidet med råsa.Etter kvart som ein vinn høgdemeter og finn lysninger i skogen så kjem også utsikten. Her ser ein tilbake mot Navelsaker.
Ikkje vanskeleg å forstå at dei måtte ha tørstedrikke på turen. Kva som har vore på denne flaska kan ein berre gjette seg til.Utsikten fra kanten av Nakken er upåklageleg. Her ser ein til Grodås sentrum, Lida og Svor. Ytrehornsnakken, Gulkoppen, Øyenibba/Middagsfjellet med Kjøsahalsen. Ein ser Skarsteinsfjellet og Storelogpiken. Ein ser også dyrka mark på Flore eller Nybø og Skåpavikja.Glitreggja har femdeles stor snøkappe på i starten på juni.Stille og fint vatn ein junikveld. Ein kan lett sitje her og speide etter sjøormern mens ein venter på båtskyssen tilbake til Navelsaker. Tusen takk for velviljen og hjelpa til skysskaren. Kansje ringer eg igjen.

Ta turen og utforsk. Kansje har noken av dine forfedre vore med på arbeidet med å frakte okser til oksehamna i Otterdalsnakken.

GOD TUR!!

Glæra. Fra Jølbru til Skjeringsdalsetra

19. august 2015 / Bodil Dybevoll / 0 kommentarer

Denne turen går på ein gammal setreveg frå Jøl bru til Skjerdingsdalsetra. Ein fasinerande veg som vart bygd i 1852. Eg har lese historia om korleis det var å ta seg til denne setra i tidlegare tider, og henta informasjon fra boka til Kjell Råd, «Setrar i Oppstryn og Nedstryn». Mange lokale personar har delt sine skildringar og historier om farne tider med forfattaren av boka.
Det er gardane på Skåre, Grov, Grønfur, Mork, Dårflot og Fosnes som har seter her.
Setrevegen gjennom Glæra kunne være lang og vanskeleg, men enda lengre og vanskelegare var det før den vegen kom. Da tok dei dyra til Glomnes, opp bakkane og inn Glomsdalen til Stol. Vidare over fjellet og Nautebreen og ned i Skjerdingsdalsbotnen og fram til setra. Ein tur som kunne ta to dagar. Denne vegen vart nytta heilt fram til 1851.Midt i bildet ser ein setra med det mektige Sætreskarsfjellet ,1606 moh, bak. Tverrelva kjem fossande over Sætreskardet. På høgre sida av fjellet og setra går Grasdalen og på venstre sida går Skjerdingsdalen vidare inn til Skjerdingsdalsbotnen. Begge dalane er er store og gode beitedaler med plass til mange dyr. Det har vore god mjølkeprodusjon opp gjennom åra på setra. På eit tidspunkt var det også eit meieri i drift. Men med den strabasiøse vegen var det også mykje arbeid med å få melk, smør og ost fram til folk. Setra ligg høgt til fjells, ca 600 moh.

Etter funn av gamle tufter langt framme i dalen, tyder mykje på at dalen var i bruk allereide på 15- og 1600 talet.
Først i 1975, da heilårsvegen over Strynefjellet kom, vart det enklare for bøndene som har dyra på beite på Skjerdingsdalssetra. Da kunne dei ta i bruk traktor eller lastebil for å få frakta dyra til seters.

Ein kan ta denne turen begge vegar. Eg har valgt å starte oppe på setra og gå nedover til Jølbru. Der er stor og fin avkjørsel/parkeringsplass like ved setra. Start turen med å gå forbi setrevollen. Det er rås som går nedover langs elva. På grunn av at der er mange storfe på beite, blir råsa opptrakka og uttrakka og kan være vanskeleg å følge somme plasser. Ta retning mot Glæra, stien som er uthogd i fjellet, og gå langs elva til ein kjem til brua. Brua er trygg og fin å gå på.
Brua ser spinkel ut, men er fin og trygg å gå. Godt å ha eit tau å holde i.

Etter brua er råsa fin og tydeleg.

Langs heile turen kan ein tydeleg sjå at det har blitt lagt ned eit stort arbeid med vegen. Den er mange plasser ca 1 m breid og ein ser fine muringar. I sjølve Glæra, der vegen er sprengt ut i fjellet, er det også brei og fin trasè. Det er ikkje vanskeleg eller skummelt å ta seg fram. Langt nede i dalbotnen, 200 meter under stien, høyrer ein Skjerdingsdøla buldre. Ved store nedbørsmengder kan det være fare for steinsprang. Ein bør ikkje ta denne turen for tidleg på året, da det kan ligge snøfonner. Ved stor snøsmelting renn det små bekkar ned den svarte fjellsida.  Utsikt tilbake mot Skjerdingsdøla, Skjerdingsdalssetra og Sætreskardsfjellet. Her ser ein råsa gå like under snøbreen.

Imponerande arbeid er lagt ned på setrevegen.
  Langt der ned i jølet renn Skjerdingsdøla.

Når ein nærmer seg Jøl bru kan ein sjå rester av ei vakthytte som tyskarane bygde for å vakte brua.

Jøl bru er ei stor kvelvingsbru som er bygd i 1883. Dette imponerande byggverket har omkring 8 meter med mur frå sjølve kvelvinga og opp til vegbana. Eg har høyrt fortalt at ein av arbeidarane som jobba på brua, leid eit stort tap da han under arbeid miste spettet sitt i jølet. Det var ikkje berre berre å få fatt i det igjen.Turen fra Skjerdingdalssetra og til Jøl bru er på knappe 5 kilometer. Turen er ein fin familietur. Starter ein på setra som ligg ca 600 moh så har ein fin nedstigning til Jøl bru som ligg på ca 280 moh.
På grunn av snøfonner og steinsprang bør ein gå denne turen om sommaren og når det er tørt i veiret.

Kart over turen kan du finne her: Skjerdingdalssetra – Jøl bru.

Grøndalen – Høydalen (Heggjadalen-Austefjorden)

8. august 2015 / Bodil Dybevoll / 0 kommentarer

Tidlegare har eg skreve om at eg synest det er spennande å gå mellom bygder, gjennom dalar og skard. Og denne turen som eg skal skrive om her gjere akkurat det. Etter at Kvivsvegen kom har nabofylket i nord blitt mykje nærmare og det er enklare å utforske terrenget på andre sida av fjellet.
Turen fra Grøndalen til Høydalen ligg i to fylker og to kommuner.Eg starta i Heggjadalen ved Grøndalsvatnet, omtrent på fylkesgrensa mellom M&R og S&Fj, ved bomvegen som går inn til Grøndalsetra. Bestemte meg for å gå heile vegen, også bomvegen. Så første del av turen var å gå ca 2 kilometer på ein fin grusveg langs Grøndalsvatnet. Stilt og fredeleg med nokre få hytter som låg opp i lia ovanfor vegen.
  Bomveg inn langs Grøndalsvatnet.  Grøndalssetra
Ta til høgre etter brua.
  Hattemakerskardet midt i bildet.
På Grøndalen er det store areal som er dyrka. Og plassen ber sitt namn med rette. Der var grønt og fint. Og koseleg med beitande husdyr.
Ein passerer setra og fortset over brua og tek til høgre vidare opp vegen. Ved vegenden er der ei grind. Gå gjennom den og da skulle ein finne råsa……
Eg hadde studert kartet og sett at der var innteikna rås, men eg må innrømme at den fann eg aldri på første del av turen. Men ein er ikkje alltid avhengig av rås. Ein må ikkje gløyme korleis det er å ta seg fram på eiga hand, ta eigne vegval. Eg viste at eg skulle opp i Hattemakerskardet så det var berre å ta peiling på skardet.
Når ein går utanfor allfarsveg så er det mangt og mykje ein kan få auge på som ein ikkje hadde sett om ein gjekk i rås. Eg kom over denne gjenstanden. Må seie eg skvatt litt, for eg viste at det området som eg gjekk i akkurat da vart kalla «Kyrkjegarden».
Når ein har plukka nokre høgdemeter og er komt opp i åpnare terreng har ein fin utsikt nedatt mot Grøndalsvatnet, Grøndalsetra og fjella bak. Høgefjellet, Navletuva, Navlesakerfjellet, Nonshornet (i framgrunnen) og Glitreggja lengst bak.
Hattemakertjønna og Grøndalsvatnet.
Rikeleg med snø på Hattevatnet 764 moh.
Ein er på turens høgaste punkt når ein er ved Hattevatnet. For å halde høgda og sleppe småskogen i lida ned mot Rinddalssetra, held ein til høgre etter vatnet. Ein lokalkjent, som eg prata med på setra, sa at der er tydeleg rås.
Etter Hattevatnet dreier ein mot høgre og ser snart Rinddalssetra . Den ligg fint til på høgda mellom Ferlevatnet og Rinddalsvatnet. Fjellet bak er Skardhornet 1043 moh. Har ein råsa, kjem ein i god høgde fram mot setra. Eg kom litt for lavt i utgangspunktet og fekk ein del småskog i lida bort over mot setra. Valgte derfor å gå nesten ned til Ferlevatnet og ta stigninga oppatt til setra.
Utsikt mot nord. Rinddalsvatnet 593 moh.   Rinddalsvatnet mot sør.f
  Gammal inngraveringer i mjuk stein.
Fra Rinddalssetra langs Rinddalsvatnet og fram Rinddalen er det fin rås og terrenget blir etter kvar meir spennade å gå i. Etter litt slak nedstigning er ein ved Heimste Rinddalsvatnet som ligg på 563 moh. Her går råsa på høgre sida av vatnet. Tildels i oppmura parti langs vatnet. Siste stykket før demninga går råsa i ur.
  Heimste Rinddalsvatnet 563 moh.
  Delvis oppmura rås langs vatnet.
Når ein er komt forbi Heimste Rinddalsvatnet og skal ta til på nedstigninga får ein oppleve noke spessilet. Det er god rås heile vegen ned den bratte lia. Råsa går i ei stor ur, og elva dundrer under ura. Det var ganske spesielt og litt «skummelt» å høyre den store elva bruse under føtene uten at ein såg den. Trøsta meg med at slik hadde det vore i mange hundre år, så det gjekk vel bra den dagen også. Og det gjorde det. Etter kvart går råsa over fra ur til skogsterreng.
God, men spesiell sti ned lia.

I dalbotnen ser ein rampa til løypestrengen. Den kjem nok godt med til transport opp den bratte ura. Ned Langedalen er det 3 kilometer bomveg til dei øverste gardane i Høydalsdalen. Ein slak fin tur ned dalen om ein ikkje har plasert bil heilt oppe eller bestilt retur transport.

Langedalsvegen 3 km bomveg.
Velger ein å gå motsatt veg, eller skal plassere bil for retur, køyrer ein Rv 651 mellom Fyrde og Straumhamn. Ta av ved Høydalsvik og følg skilting mot Høydal skule. Fortsett rett fram gjennom gardstun til bomveg.

Kart over turen er publisert på Ut.no og du finn det: Grøndalen – Høydalsdalen (Heggjadalen-Austefjorden)

Turen er 15 kilometer lang og med høgdeskilnad fra 420 – 770 – 100 moh.

PRØV NOKE NYTT, SJÅ NYTT TERRENG OG NYE FJELLFORMASJONER! GOD TUR!

Segestad – Glomnessetra

4. august 2015 / Bodil Dybevoll / 3 kommentarer

Segestad, fjellgarden som ligg så høgt og fritt over Oppstrynsvatnet. Livet på denne avsidesliggande garden har vore stabasiøst og tungt. I boka til Oddgeir Bruaset «På fjellhylle og havstrand- livet på veglause gardar i Nordfjord», kan ein lese om Anne, jenta som gifta seg med Harald, bonde på Segestad. Det var eit hardt og tungt liv. Ikkje berre naturkreftene som dei måtte leve med men også alle tragediene som dei skulle takle.
Siste bruker på Segestad , Jon, døydde i 1961. Han døydde ute på marka og hadde heilt til det siste holdt garden i stand.
På 80-talet vart Sigdestads Vener stifta. Desse tok fatt på den omfattande bergingsaksjonen som det var å sette i stand husa på garden. Kva sommar blir det arrangert slåttedugnad på Segestad.

For å kome seg til utgangspunket, køyrer ein til Hjelle i Hjelledalen. Køyr gamlevegen forbi hotellet og ta til venstre over elva. Køyr langs vatnet . Det er fin parkeringsplass eit stykke før ein kjem til gardstuna på Glomnes. Det er også her ein kjem nedatt på vegen når ein har gått denne runden.
Eit idyllisk parti på vei mot råsa.
For å kome seg til råsa som går opp til garden, går ein forbi gardstuna på Glomnes. Vis respekt for andre sin eigedom, bruk veien og råsa.

Langs råsa er der merka med stadnamn. Naustbakken, den første av bakkane, er bratt men brei og god å gå.
Skilt som viser veien til Glomnesfossen.
Ta turen bort til fossen, den er mektig.
  Kleivane.
Her i Kleivane er råsa på det brattaste. Lenge måtte folket som budde på Segestad bruke stige for å kome opp skrenten. Skiltet på grinda taler for seg sjølv. Lat att!!  Utsikt mot Erdalen

Langs råsa er det fleire kvileplasser. Her er det fint å sitje å skue utover vatnet, kansje smake på nista. Utsikt mot Glomnes og Hjelle. Hjellehynnja ligg i det lave skydekket.
P1110606
Frå Langhammarkvilet har ein god utsikt nedover Oppstynsvatnet mot Flo, Veslebygda, Åning og Nesje.

Når ein nærmer seg garden ser ein eit gammalt uthus og ein instalasjon for løypestrengen. Den har nok komt godt med når varer og andre ting skulle til gards. Den vart også brukt til å frakte tørrhøy ned til bygda siste sommrane før Jon døydde.
Steinstova med Glomnesnakkjen bak.

Steinstova på garden Segestad vart reist i 1908. Huset er solid bygd med meters breide vegger. Ein del av steinane i huset er restar etter den rasråka husmannsplassen som låg like ved. Utsikt fra tunet mot Erdalen.

Stiftelsen Sigdestads Vener har gjordt eit omfattande restaureringsarbeid både på steinstova og andre bygningar på garden. Her ser ein fra venstre løypestrenghuset, låven, steinstova og eldhuset. Råsa vidare inn Glomsdalen.
Turen vidare fra Segestad og inn Glomsdalen går på venstre sida av elva. For å kome til råsa går ein opp bakkane og heilt til høgste høgre hjørnet på dyrka marka. Der går stien. Det er ganske tilvokse med skog på denne sida av elva, men råsa er tydeleg og enkel å gå. Om det er vått veir kan det være litt sleipt og glatte steiner. Ruiner av eit gammalt sel på Glomnessetra.
Glomnessetra tatt fra andre sida av elva. Utsikt vidare inn Glomsdalen.

  Fin kvileplass der ein kryssar elva .  Segestadsetra.
På Segestadsetra bygde dei bygningane attåt store steiner. Dette for å kunne bygge færre vegger. Der er ruiner etter to bygninger på Segestadsetra.
  Der er fin bru over Glomsdøla.
  Glomnessetra. To fine og restaurerte sel.

Råsa fra Segestad og til Glomnessetra ligg i tett lauvskog og er tildels steinete. På andre sida av elva, er det mykje åpnare og tørrare terreng. Ein av turdeltakarane som var med på turen sa at råsa fra Glomnessetra og nedatt var «berre lekker».
Råsa på innaforsida er åpnare, men likevel bratt. Ein kan tydeleg sjå spor etter at dette er ein veg som har vore brukt i mange mange år. Dette var også setrevegen for dei på Nesjeog Åning. Dei har seter på Stol, som ligg lengst inne i Glomsdalen.

Når ein nærmer seg dyrka marka tek ein til vestre inn langs gjerde/steinmur. Da kjem ein etterkvart til parkeringsplassen. God og tydeleg sti i ein litt mørkt/tett skog.